Son zamanlar texnologiyanın inkişafı və şaxələnməsi bir tərəfdən insanların işlərini rahatlaşdırsa da digər tərəfdən təhlükəsizlik baxımından şirkətlərin bu sürətli inkişafın və şaxələnmənin qarşısında dayacaq güclərinin və maraqlarının olmaması bir sıra problemlər ortaya çıxarır. Şirkətlər tez-tez dəyişən və fərqliləşən texnoloji inkişaf prosesinə ayaq uydurma çabaları içində olduqlarına görə, tez-tez texnoloji yeniliklərlə insanlara yeni xidmətlər təklif edirlər. Yeniliklərin ortaya çıxarılma müddəti çox qısa olduğu üçün və hər bir şirkət yeniliyi ilə daha önə çıxa bilməsi üçün təklif edilən xidmətin keyfiyyət və təhlükəsizliyində tez-tez boşluqlar ortaya çıxır.

Günümüzdə sosial şəbəkələrin, oyunların və sair xidmətlərin “cross-register” - bir qeydiyyat ilə başqa xidmətlərə qoşulma imkanı və ya hesablar arası əlaqənin yaradılması şəxsi hesabın təhlükəsizliyini – ən azından şifrələrinizin təhlükəsizliyinin vacibliyini bir daha önə çıxardır. Nəzərə alsaq ki, texnoloji inkişaf “Brut-Force” əməliyyatın da inkişafına təkan verərək brut-force prosesinin dəfələrlə sürətlənməsinə səbəb olub, o zaman bizdə şifrələrimizi texnoloji inkişafın sürətinə uyğun olaraq həm mütamadi dəyişməli həmdə qarışıq simvollardan ibarət olmasına fikir verərək şifrələrimizin uzunluğunu artırmalıyıq.

*Brute-Force əməliyatı nədir? Brut-Force əməliyyatı sizin hər hansı hesabınıza, mailinizə edilən şifrələr toplusunun yoxlanması əməliyyatıdır. Yani adı geçən əməliyyat üçün xüsusi programlarla sizin mail servisiniz daxil edilir, “user”-istifadəçi adınız daxil edilir və ən çox bilinən şifrələr toplusu ilə və ya sizə aid hesab olunan məlumatlar toplusu ilə (telefon nömrələri, ad, soyad, doğüm tarixi, yaşadığı yer, maşın nömrəsi, markası, övladınızın adı, telefon markası, ləqəbiniz və s.) sizin hesabınızın şifrələri bir-bir yoxlanılaraq sizin hesabın şifrəsi tapılmış olur. Bu proses texnoloji inkişaf sayəsində çox sürətlə və avtomatikləşdirilmiş proqram təminatı vasitəsiylə şəxs haqqında əldə edilmiş bütün məlumatların mümkün bütün variantlarının faktorialı çıxarılaraq edilir.

Diqqət edilməsi vacib olan məqamlar! Məsləhətlər:

1.      Hər bir yerdə, hər bir sahədə şifrələrinizin sistem tərəfindən verilən “default” şifrələr olaraq qalmamasına diqqət edin! (Serverlərdə, Saytlarda, Maillərdə, Program təminatlarında, İnternetə bağlandığınız Modemlərdə, Routerlərdə, Access-Pointlərdə, Wi-Fi, DVR və ya kamerlarda, Kompüterlərdə, Telefonlarda, Smart TV-lərdə, və s.)

2.      Şifrələrinizin aşağıda göstərilən ən təhlükəli və ən çox rast gəlinən şifrələr silsiləsindəki şifrələrə bənzər olmamasına diqqət edin! Klaviaturada düzülən ardıcıl hərf, rəqəm, simvollardan istifadə etməyin!

3.      Şifrələrinizdə yuxarıda sadalanan və sadalanmayan, şəxsi məlumatlar istifadə etməyin! (telefon nömrələri, ad, soyad, doğüm tarixi, yaşadığı yer, maşın nömrəsi, markası, övladınızın adı, telefon markası, ləqəbiniz və s.)

4.      Müxtəlif hesablarda eyni şifrələrdən istifadə etməyin! (Bir çox insanlar müxtəlif maillərində və ya hesablarında eyni şifrələri istifadə edirlər. Daha kritik olan isə bir çox web-studialar və ya web-masterlər yığdıqları bütün saytlarda eyni “username” və “şifrəni”i istifadə etməklə yaratdığı bütün saytların təhlükəsizliyini, yaratmış olduğu resurslar zəncirinin zəif haqlasına bağlamış olurlar. Bu bizim bir çox analizlərdə rast gəldiyimiz yolverilməz xətadır!)

5.      Müxtəlif hesablarda müxtəlif şifrələrin istifadəsi zamanı və ya eyni sistemdə müxtəlif istifadəçilərin (user) şifrələri üçün eyni şifrə Algoritmindən istifadə etməyin! (Misal: əhmədface, əhmədgmail, əhmədbaza və ya əhməd123, mamed123, sakit123...)

6.      Şifrələrinizi mütamadi olaraq dəyişin. Normal dəyişilmə müddəti 3 ay.

7.      Hər hansı bir internet resursunu bir yerdən başqa yerə keçirərkən mütləq şifrələrini dəyişin və əvvəlki serverdən “backup”ınızı silin!

8.      Şifrələrinizi heç bir zaman kağıza yazıb kompüterinizin ekranına yapıştırmayın!

9.      Şifrələrinizi heç bir zaman hər hansı .txt, .word, .xls və sair fayllara yazın kompüterinizdə saxlamayın!

10.   Şifrələrinizi heç bir zaman browser-lərinizin keşində saxlamayın. (avtomatik browser yaddaşında)

11.   Heç bir zaman şifrələrinizi anonim proxy-lərdə istifadə etməyin! Anonim proxy-lərdən istifadə zamanı o, sizin “username” və “şifrə”lərinizi həmişə gizli formada öz məlumat bazasında saxlayır.

12.   Çalışın “double authentication” (ikiqat identifikasiya) olan sistemlərdən istifadəyə üstünlük verəsiniz.

13.   Şifrələrinizi saytımızın şifrə generatoru xidməti vasitəsiylə yaradıb, şifrənizin təhlükəsizlik səviyyəsini də ölçə bilərsiniz. http://cert.gov.az/services/pass_gen.html

Məlumdur ki, təhlükəsizlik sistemlərinin ən zəif halqası həmişə insanlar olub, ona görə təhlükəsizliyinizi qorumaq üçün ilk öncə özünüzdən, istifadə etdiyiniz platformalardan ən əsas isə “ŞİFRƏ”lərinizdən başlayın.

Ən təhlükəli və ən çox rast gəlinən şifrələr silsiləsinə nümunə: